Józef Epstein (komunista)

Józef Epstein

Joseph Epstein

Pułkownik Gilles, Joseph Andrej, Joseph Estain, Joseph, André Duffau

Plac im. Josepha Epstein w Paryżu
Data i miejsce urodzenia	16 października 1911 Zamość
Data i miejsce śmierci	11 kwietnia 1944 Mont Valérien
Przebieg służby
Formacja	Brygady Międzynarodowe Legia Cudzoziemska Wolni Strzelcy i Partyzanci Francuscy
Główne wojny i bitwy	hiszpańska wojna domowa, II wojna światowa

Józef Epstein, ps. Pułkownik Gilles, Joseph Andrej, Joseph Estain, Joseph, André Duffau (ur. 16 października 1911 w Zamościu, zm. 11 kwietnia 1944 w Mont Valérien) – polsko-żydowski działacz komunistyczny, uczestnik hiszpańskiej wojny domowej po stronie sił republikańskich, podczas II wojny światowej zasłużony dowódca oddziałów francuskiego ruchu oporu. Zginął rozstrzelany przez Niemców, po wcześniejszych ciężkich torturach Gestapo.

Życiorys

Studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, w czasie nauki wstąpił do Komunistycznej Partii Polski. W 1931 został aresztowany, gdy wygłaszał przemówienie na nielegalnym komunistycznym mityngu, jednak po kilku tygodniach wypuszczono go z więzienia. Uciekł wówczas do Czechosłowacji, gdzie bezskutecznie ubiegał się o prawo stałego pobytu. Następnie znalazł się we Francji.

Epstein osiadł we francuskim Tours, gdzie ożenił się z Paulą Duffau, również aktywistką komunistyczną. Działali w komórkach Francuskiej Partii Komunistycznej (PCF) kolejno w Tours, Bourdeaux i Paryżu. Epstein ukończył studia prawnicze, jednak nie mógł wykonywać zawodu będąc imigrantem. Miał syna.

W 1936 wyjechał do Hiszpanii i wstąpił do armii republikańskiej, walczył w hiszpańskiej wojnie domowej i został ciężko ranny w obronie Irun. W styczniu 1938 dowodził baterią rumuńskich artylerzystów „Tudor Vladimirescu”; w końcu tego samego roku wrócił do Francji, gdzie został na kilka miesięcy internowany w obozie w Gurs.

W 1939 wstąpił do tworzonych we Francji polskich jednostek wojskowych, ale szybko zrezygnował, wstępując zamiast tego do Legii Cudzoziemskiej. W 1940 został schwytany przez Niemców i osadzony w Stalagu IVB. Zdołał z niego uciec i przez Szwajcarię dotarł z powrotem do Paryża dzięki fałszywym papierom.

W 1941 związał się z komunistyczną formacją ruchu opory, FTP, którą od lutego 1943 dowodził w regionie paryskim. W istotny sposób zreorganizował działanie jednostek FTP, tworząc większe, 10-15 osobowe oddziały partyzanckie, zamiast dotychczasowych „trójek” (jedna osoba rzucała bombę, dwie osłaniały odwrót). Taki dwunastoosobowy oddział dokonał w 1943 zamachu w czasie parady niemieckiej na paryskim Placu Gwiazdy; hitlerowcy byli wówczas przekonani, że przemarsz żołnierzy Wehrmachtu zaatakowało co najmniej kilkuset partyzantów.

Epstein został zdradzony, najprawdopodobniej przez Josepha Dawidowicza, dotąd szefa zaopatrzenia w grupie Manukiana, i aresztowany razem z tym ostatnim na dworcu w Évry-Petit-Bourg. Został przewieziony do więzienia w Fresnes i poddany torturom, a następnie skazany na śmierć i stracony w forcie Mont Valérien.

Upamiętnienie

Od 2004 jego imię nosi plac znajdujący się w 20. dzielnicy Paryża.